DENETİM-REHBERLİK İLİŞKİSİ VE YAPAY ZEKA

20 yıl öncesini hatırlıyorum. Müfettiş olmak istemiştim. Köy okullarına gidip büyük fedakârlıklarla çalışan genç eğitimcilere rehberlik etmek ve onları yüreklendirmek istemiştim. Okula denetim için gelen müfettişlerimizin okullara vizyon katmaktan çok inceleme ve soruşturmalar içinde boğulduğunu gördükçe üzülüyordum. Okul yöneticiliğimde her geçen gün bu hayalim azaldı.  

Peki, okullarda denetim mi yapılmalı, yoksa rehberlik mi?

Gelin bu kavramları hatırlayalım.

Denetimde amaç: Mevcut durumun önceden belirlenmiş standartlara, kurallara veya yasalara uygun olup olmadığını değerlendirmek, hataları ve eksiklikleri tespit etmek ve bunları raporlamaktır. Temel odak noktası uygunluk ve hesap verebilirliktir. Daha çok inceleyici, kontrol edici ve değerlendirici bir yaklaşım sergilenir. Geçmişe dönük olabilir ve genellikle bir yargılama veya sonuç çıkarma amacı taşır. Genellikle bir rapor hazırlanır ve bu raporda tespit edilen bulgular, eksiklikler ve yapılması gereken düzeltmeler belirtilir. Bazen cezai yaptırımları da içerebilir.  

Rehberlikte amaç: Bireyin veya kurumun mevcut durumunu anlamasına yardımcı olmak, gelişim alanlarını belirlemek, potansiyelini ortaya çıkarmak ve daha iyiye ulaşması için yol göstermektir. Temel odak noktası gelişim, öğrenme ve kendini gerçekleştirmedir. Daha çok destekleyici, yol gösterici ve işbirlikçi bir yaklaşım sergiler. Geleceğe dönüktür ve bireyin veya kurumun kendi çözümlerini bulmasına yardımcı olmayı hedefler. Genellikle öneriler, geri bildirimler ve eylem planları sunulur. Amaç, bireyin veya kurumun kendi kendine yetebilir hale gelmesine yardımcı olmaktır.  

Daha açık ifade ile denetim daha çok "yanlışları bul ve düzelt" odaklıdır. Rehberlik ise daha çok "gelişime destek ol ve yol göster" odaklıdır. Her ikisinin birlikte yürütülmesi gerektiğini düşünüyorum. Tabii ki işler yolunda gitmiyorsa denetim şart. Mevcut durumun daha ileri götürülmesi açısından ise rehberlik şart diye düşünüyorum. Bu işi yapacak insanların yeterliliği ise başka bir yazıda ele alacağız.  

Öncelikle yapay zekayı tanımlayalım.  

Yapay Zeka (YZ), “açık veya örtük hedefler için, aldığı girdiden, fiziksel veya sanal ortamları etkileyebilecek tahminler, içerik, öneriler veya kararlar gibi çıktıları nasıl üreteceğini çıkaran makine tabanlı bir sistemdir” (OECD, 2024).  

Yapay Zeka neredeyse tüm sistemlerde ve iş alanlarında kullanılmakta, insanda büyük merak uyandırmakta ve hayal gücünü genişletmektedir.  

Şimdi gelelim denetim ve rehberlikte yapay zekayı kullanabilir miyiz?

Yapay Zeka, büyük miktardaki okul verisini (öğrenci notları, devamlılık, davranış kayıtları vb.) hızlı ve etkili bir şekilde analiz ederek anormallikleri, risk alanlarını veya iyileştirilmesi gereken noktaları belirleyebilir. Denetim raporlarının hazırlanmasında YZ, verileri otomatik olarak özetleyebilir, görselleştirebilir ve standartlara uygunluğun analizini sunabilir. Okulun ihtiyaçlarına göre kaynakların (bütçe, personel vb.) daha verimli bir şekilde tahsis edilmesine yardımcı olabilir. Okulun belirlenen politika, kural ve yasalara uygunluğunu otomatik olarak kontrol edebilir.  

Yapay Zeka uygulamalarında; öğrenci verilerinin kullanımı konusunda etik ilkeler ve yasal düzenlemelere titizlikle uyulmalıdır. Yapay Zeka algoritmalarındaki potansiyel önyargılar, adil olmayan sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle algoritmaların dikkatli bir şekilde tasarlanması ve sürekli olarak denetlenmesi önemlidir. Yapay Zeka, denetim ve rehberlik süreçlerinde önemli bir araç olabilir ancak insan etkileşiminin ve uzmanlığının yerini asla almamalıdır.

O kadar geniş bir konu ki tek bir yazıda ifade etmenin zorluklarını yaşıyorum. Bu konu üzerine birkaç makale daha yazmayı düşünüyorum.  

Sağlıcakla kalın.

Kaynakça:

• https://gemini.google.com/

“Yapay Zeka Çağında Öğrencileri Güçlendirmek” konulu makale https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/

Not: Bu makale Nirvana Sosyal Bilimler sitesinde yayınlanmıştır.

https://www.nirvanasosyal.com/h-2495-denetim-rehberlik-iliskisi-ve-yapay-zeka.html